Hạt vi nhựa là gì? Tác hại & cách phòng tránh hạt vi nhựa trong cuộc sống

Hạt vi nhựa là gì? Tác hại & cách phòng tránh hạt vi nhựa trong cuộc sống

1. Hạt vi nhựa là gì?

Hạt vi nhựa (microplastics) là các mảnh nhựa có kích thước cực nhỏ, thường dưới 5mm, được sinh ra từ sự phân rã của các sản phẩm nhựa lớn hoặc được sản xuất trực tiếp dưới dạng vi hạt (ví dụ như trong mỹ phẩm, kem đánh răng, sản phẩm tẩy rửa…).

Các nhà khoa học chia hạt vi nhựa thành hai loại chính:

  • Vi nhựa sơ cấp: được sản xuất có chủ đích, ví dụ như các vi hạt trong mỹ phẩm tẩy tế bào chết, hoặc viên nhựa nguyên sinh trong công nghiệp.

  • Vi nhựa thứ cấp: phát sinh do quá trình phân hủy của các sản phẩm nhựa lớn như túi nylon, chai nhựa, lưới đánh cá…

Đặc điểm:

  • Không phân hủy sinh học.

  • Có thể mang theo hóa chất độc hại như kim loại nặng, chất dẻo, chất bảo quản.

  • Kích thước siêu nhỏ, dễ dàng xâm nhập vào nước uống, không khí, thực phẩm và cả cơ thể con người.

2. Hạt vi nhựa đến từ đâu?

Dù mắt thường không thể nhìn thấy, nhưng vi nhựa lại có mặt ở khắp nơi:

  • Nước đóng chai và nước máy: Nghiên cứu của WHO cho thấy tới 90% mẫu nước đóng chai chứa vi nhựa.

  • Thực phẩm: Hải sản, muối, mật ong, trà túi lọc, thậm chí là rau củ đều có thể chứa hạt vi nhựa.

  • Không khí: Quá trình đốt rác, mài mòn từ lốp xe, bụi sợi vải tổng hợp khi giặt đồ.

  • Đồ gia dụng: Đồ nhựa dùng một lần, nồi chảo phủ teflon kém chất lượng, chai nhựa để lâu ngày.

  • Mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân: Một số loại kem tẩy tế bào chết, sữa rửa mặt chứa vi hạt nhựa để tạo hiệu ứng “scrub”.

3. Tác hại của hạt vi nhựa với sức khỏe con người

Mặc dù chưa có kết luận cuối cùng về mức độ nguy hiểm cụ thể, nhưng các nghiên cứu gần đây cho thấy:

3.1. Vi nhựa có thể xâm nhập vào cơ thể

  • Qua đường tiêu hóa (ăn uống),

  • Hít phải qua không khí,

  • Xâm nhập qua da (trong một số sản phẩm chăm sóc cơ thể).

hạt vi nhựa

3.2. Gây rối loạn nội tiết

Một số hạt vi nhựa chứa Bisphenol A (BPA) hoặc phthalates — là các chất có thể gây rối loạn hormone, ảnh hưởng tới sinh sản, đặc biệt ở phụ nữ và trẻ nhỏ.

3.3. Tác động lâu dài đến nội tạng

Vi nhựa khi vào cơ thể có thể tích tụ trong gan, thận, ruột và các cơ quan khác. Một nghiên cứu năm 2022 tìm thấy vi nhựa trong máu người, đặt ra lo ngại về ảnh hưởng hệ miễn dịch và nguy cơ ung thư.

4. Hạt vi nhựa trong đồ dùng nhà bếp và dụng cụ nấu ăn

Một trong những nguồn ít ai ngờ tới chính là nồi chảo, dụng cụ bếp bằng nhựa hoặc chống dính kém chất lượng.

  • Chảo chống dính rẻ tiền dễ bong tróc lớp phủ, tạo ra các mảnh vi nhựa nhỏ lẫn vào thức ăn.

  • Dụng cụ như thìa, vá, thớt bằng nhựa nếu dùng lâu hoặc ở nhiệt độ cao có thể sinh ra vi nhựa.

  • Nồi nấu bằng chất liệu nhựa hoặc nắp nhựa chịu nhiệt kém dễ bị phân rã vi hạt khi tiếp xúc nhiệt độ cao.

Giải pháp:

  • Ưu tiên chọn nồi chảo inox, thủy tinh, gốm, hoặc ceramic cao cấp, có chứng nhận an toàn thực phẩm.

  • Tránh dùng vật dụng nhựa trong lò vi sóng hoặc đựng thức ăn nóng.

  • Thay các sản phẩm nhựa cũ, trầy xước.

5. Cách hạn chế tiếp xúc với hạt vi nhựa

5.1. Trong ăn uống

  • Sử dụng bình thủy tinh hoặc inox thay vì bình nhựa.

  • Tránh đun nấu trong hộp nhựa, không tái sử dụng chai nhựa.

  • Hạn chế ăn hải sản có vỏ (vì thường tích tụ vi nhựa cao).

  • Chọn nồi chảo từ vật liệu an toàn như inox 304, gốm phủ nano, thủy tinh chịu nhiệt.

5.2. Trong sinh hoạt

  • Sử dụng máy lọc nước có màng lọc nano hoặc RO để loại bỏ vi nhựa siêu nhỏ.

  • Hạn chế sử dụng mỹ phẩm có chứa polyethylene hoặc polypropylene.

  • Dùng túi vải, ống hút inox, bàn chải tre thay vì sản phẩm nhựa dùng một lần.

  • Giặt quần áo bằng sợi tự nhiên như cotton, lanh thay vì polyester để giảm vi nhựa thải ra môi trường.

5.3. Trong môi trường

  • Hạn chế xả rác nhựa ra thiên nhiên.

  • Tham gia tái chế và phân loại rác tại nguồn.

  • Ủng hộ các thương hiệu thân thiện môi trường.

6. Hạt vi nhựa trong đồ dùng trẻ em – Cảnh báo quan trọng cho các bậc phụ huynh

Trẻ nhỏ rất dễ bị tổn thương bởi các chất độc hại, bao gồm vi nhựa. Một số nguồn thường gặp:

  • Bình sữa nhựa không đạt chuẩn.

  • Đồ chơi bằng nhựa không rõ nguồn gốc.

  • Thảm trải sàn, ly cốc, muỗng ăn dặm bằng nhựa giá rẻ.

Giải pháp: Chọn mua đồ dùng trẻ em từ các thương hiệu uy tín, có kiểm định BPA-free, hoặc sử dụng sản phẩm từ gỗ, thủy tinh, inox y tế.

7. Hạt vi nhựa có trong nước mưa và không khí – Mối đe dọa vô hình

Không chỉ có trong thực phẩm và nước uống, vi nhựa còn được tìm thấy trong nước mưa, tuyết rơi và cả không khí hít thở hàng ngày.

Một nghiên cứu tại Paris đã ghi nhận trung bình có hơn 100 hạt vi nhựa/m³ không khí, đặc biệt cao trong các khu vực đô thị hoặc nơi có mật độ sử dụng nhựa lớn.

8. Tương lai nào cho một thế giới không vi nhựa?

Các quốc gia và tổ chức môi trường đang nỗ lực kiểm soát hạt vi nhựa bằng:

  • Cấm vi nhựa trong mỹ phẩm (EU, Canada).

  • Phát triển công nghệ lọc nước, lọc không khí hiệu quả cao.

  • Hỗ trợ thay thế nhựa bằng vật liệu phân hủy sinh học.

  • Giáo dục cộng đồng về rác thải nhựa và thói quen tiêu dùng bền vững.

Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là ý thức của người tiêu dùng. Chúng ta có thể giảm thiểu rủi ro từ hạt vi nhựa chỉ bằng những lựa chọn thông minh hàng ngày.

Hạt vi nhựa là một “kẻ thù thầm lặng” của môi trường và sức khỏe con người. Chúng có mặt ở khắp nơi — từ chai nước, hộp cơm, cho đến đồ chơi của trẻ nhỏ. Nhưng bạn hoàn toàn có thể giảm tiếp xúc và bảo vệ gia đình mình bằng cách thay đổi thói quen tiêu dùng, lựa chọn sản phẩm an toàn và bền vững hơn.

Sống xanh bắt đầu từ căn bếp. Từ việc chọn chiếc nồi inox không bong tróc, bình thủy tinh thay chai nhựa, hay loại bỏ dần vật dụng nhựa dùng một lần, bạn đang góp phần bảo vệ sức khỏe và tương lai của chính mình.